علل و علائم کبد چرب
کبد چرب که تحت عنوان استئاتوز کبدی نیز شناخته می شود، زمانی روی می دهد که در کبد چربی انباشته می شود. وجود مقادیر اندکی چربی در کبد طبیعی است، اما مقدار زیاد آن می تواند برای سلامتی مشکل ساز شود. کبد دومین ارگان بزرگ بدن است. این بخش به هضم مواد مغذی حاصل از مواد غذایی و نوشیدنی ها کمک می کند و مواد مضر خون را فیلتر می کند. چربی زیاد کبد می تواند باعث التهاب کبد شده و به آن آسیب برساند و ایجاد زخم کند. در موارد شدید، این زخم می تواند نارسایی کبدی را در پی داشته باشد.
بروز کبد چرب در شخصی که الکل زیاد مصرف می کند، به عنوان بیماری کبد چرب الکلی (AFLD) شناخته می شود. این بیماری در فردی که الکل زیادی مصرف نمی کند، بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) خوانده می شود. طبق تحقیقات محققان در ژورنال جهانی علوم گوارشی، بیماری کبد چرب غیر الکلی 25 تا 30 درصد از مردم ایالات متحده و اروپا را مبتلا می کند.
علائم کبد چرب چیست؟
احتمالا از خود می‌پرسید علایم کبد چرب چیست؟ این بیماری علائم و نشانه‌های مختلفی دارد. ممکن است همه این علامت‌ها را نداشته باشید و حتی گاهی متوجه نشوید که به این بیماری مبتلا شده‌اید. علایم کبد چرب عبارتند از:
- خستگی شدید
- ضعف
- کاهش وزن
- زرد شدن پوست یا چشم ها
- خارش طولانی مدت
- از دست دادن اشتها
- تهوع و استفراغ
- درد در ناحیه مرکز شکم یا در ربع راست و بالای شکم.
علائم پیشرفته تر کبد چرب
اگر این بیماری به مرحله سیروز کبدی برسد، اسکارها پیشرفته شده و علائم زیر ظاهر می‌شوند:
- تورم شکم
- بزرگ‌شدن رگ‌های خونی در زیرپوست
- بزرگ‌شدن طحال
- قرمز شدن کف دست
- زردی پوست و چشم
علل ایجاد کبد چرب چیست؟
کبد چرب زمانی رخ می دهد که چربی زیادی در بدن تولید شود و یا متابولیزه چربی به اندازه کافی صورت نگیرد. چربی اضافی در سلول های کبدی ذخیره شده و در آن ها تجمع می یابد و باعث بیماری کبد چرب می شود.
تولید این چربی می تواند علل مختلفی داشته باشد. به عنوان مثال، مصرف زیاد الکل می تواند باعث بیماری کبد چرب الکلی شود. این اولین مرحله از بیماری کبدی ناشی از الکل است. در افرادی که زیاد الکل مصرف نمی کنند، علت بیماری کبد چرب خیلی مشخص نیست. یک یا چند مورد از عوامل زیر ممکن است در این زمینه نقش داشته باشند:
- چاقی
- قند خون بالا
- مقاومت به انسولین
- بالا بودن سطح چربی ها در خون، به ویژه تری گلیسیرید
عللی که کمتر شایع هستند شامل موارد زیر هستند:
- بارداری
- کاهش سریع وزن
- برخی از انواع عفونت ها، مانند هپاتیت C
- عوارض جانبی برخی از داروها، مانند متوترکسات (Trexall)، تاموکسیفن (Nolvadex)، آمیودورون (Pacerone) و اسید والپروئیک (Depakote)
- قرار گرفتن در معرض سموم خاص
برخی از ژن ها نیز ممکن است در افزایش خطر ابتلا به کبد چرب مؤثر باشند.
تشخیص کبد چرب به چه صورت است؟
برای تشخیص این بیماری، اقدامات مختلفی لازم است که در زیر به بررسی آنها می‌پردازیم:
۱. شرح حال پزشکی
برای تشخیص، پزشک داخلی یا فوق تخصص گوارش و کبد، به یک شرح حال پزشکی نیاز دارد. سوالاتی در مورد تاریخچه پزشکی خانوادگی هرگونه سابقه بیماری کبدی، مصرف الکل، داروهای مصرفی، بیماری‌های زمینه‌ای، سابقه خستگی یا از دست‌دادن اشتها از شما پرسیده خواهد‌شد.
۲. معاینه بدنی
برای بررسی التهاب کبد، پزشک ممکن است شکم را لمس کند یا فشار دهد. اگر کبد بزرگ شده‌باشد، ممکن است پزشک بتواند آن را در قسمت بالایی و راست شکم احساس کنند.
اما در برخی موارد، کبد می‌تواند ملتهب باشد اما بزرگ نشود. در نتیجه، ممکن است پزشک متخصص کبد، نتواند در لمس شکم، بزرگی کبد را تشخیص دهد.
۳. آزمایش
در بسیاری از موارد، این بیماری خود را با افزایش آنزیم‌های کبدی در آزمایش خون، نشان می‌دهد. در آزمایش خون فرد مبتلا به این بیماری، آنزیم‌های آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) افزایش می‌یابند. افزایش آنزیم‌های کبدی نشان دهنده التهاب کبد است. این بیماری یکی از دلایل التهاب کبد و افزایش آنزیم‌های کبدی است، اما تنها علت آن نيست.
در صورت بالا بودن آنزیم‌های کبدی، پزشک آزمایش‌های دیگری را برای شناسایی علت التهاب درخواست می‌دهد. آزمایش‌هایی که برای تشخیص کبد چرب به پزشک کمک می‌کنند عبارتند از:
- آزمایش بررسی عملکرد کبد یا تست کبد چرب: این تست با آزمایش خون انجام شده و سطح پروتئین‌ها و آنزیم‌ها در کبد بررسی می‌شود. اگر در آزمایش عملکرد کبد مورد مشکوکی مشاهده شود، پزشک برای تشخیص دقیق‌تر آزمایش‌های تصویربرداری را توصیه می‌کند.
- آزمایش چربی خون
- شمارش کامل سلول‌های خونی
- آزمایش بررسی هپاتیت ویروسی مزمن (هپاتیت A، هپاتیتی B، هپاتیت C)
- آزمایش غربالگری بیماری سلیاک
- قند خون ناشتا
- هموگلوبین A1C برای بررسی سطح قند خون طی ۶ ماه گذشته.
۴. مطالعات تصویربرداری
پزشک ممکن است برخی از آزمایش‌های تصویربرداری زیر را برای بررسی وجود چربی اضافی یا سایر مشکلات درخواست دهد:
- سونوگرافی
- سی تی اسکن (CT scan)
- ام آر آی (MRI)
- فیبرو اسکن
۵. نمونه برداری از کبد
نمونه‌برداری از کبد بهترین روش برای تعیین شدت بیماری کبدی است. در طی نمونه‌برداری از کبد، پزشک یک سوزن را در کبد فرو می‌کند و یک تکه از بافت را برمی‌دارد. سپس نمونه تهیه‌شده، در زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود.
۶. تست کبد چرب در خانه
تشخیص کبد چرب در خانه توسط خود فرد بسیار دشوار هست و حتما باید توسط آزمایش‌های متخلف بعد از تجویز پزشک انجام شود. با این حال بیماری کبد چرب علائمی شایع دارد که در افراد مختلف دیده می‌شود. با دانستن این علائم می‌توانیم با سرعت بیشتری بیماری را تشخیص داده و درمان آن را زودتر آغاز کنیم.
علائم شایع کبد چرب شامل خستگی، بی‌حالی، افزایش شدت خواب و همچنین ضعف روزانه هستند. به این موارد توجه زیادی بکنید.
علل و علائم کبد چرب
پیشگیری از بیماری کبد چرب
برای پیشگیری از کبد چرب و عوارض احتمالی آن، پیروی از یک سبک زندگی سالم حائز اهمیت است.
- اجتناب یا محدود کردن مصرف الکل
- حفظ وزن مناسب
- مصرف رژیم غذایی سرشار از مواد مغذی که حاوی کمترین میزان چربی های اشباع، چربی های ترانس و کربوهیدرات های تصفیه شده باشند.
- اقدام در جهت کنترل قند خون، میزان تری گلیسیرید و کلسترول خون
- دنبال کردن برنامه درمانی توصیه شده توسط پزشک در صورت ابتلا به دیابت
- انجام حداقل 30 دقیقه ورزش در بیشتر روزهای هفته
انجام این مراحل می تواند به بهبود سلامت کلی شما نیز کمک کند.
علل و علائم کبد چرب
درمان کبد چرب چگونه است؟
در حال حاضر هیچ دارویی برای درمان قطعی این بیماری تأیید نشده‌است. برای تولید و آزمایش داروها، تحقیقات بیشتری لازم است. در زیر به بررسی مواردی می‌پردازیم که با رعایت آنها می‌توان روند بیماری را آهسته یا حتی در مواردی معکوس کرد.
۱. درمان فوری کبد چرب
احتمالا این عبارت توجه شما را جلب می‌کند که کبد چرب را سه سوته درمان کنید! کبد چرب درمان دارد اما برای درمان سریع آن باید هوشیارانه عمل کنید. برای درمان فوری این بیماری بهترین راه کاهش وزن است. تحقیقات نشان می‌دهد، حتی کاهش وزن به مقدار کم می‌تواند تاثیر بسیار خوبی روی روند درمان داشته باشد. اگر بیمار دچار نوع الکلی این بیماری باشد، قطع مصرف الکل می‌تواند تاثیر خوبی ایجاد کرده و باعث پاک‌سازی کبد چرب می‌شود.
۲. درمان های دارویی و قرص برای کبد چرب
هیچ نوع دارویی برای درمان این بیماری وجود ندارد و پزشک بیشتر روی تغییر سبک زندگی تمرکز می‌کند. اما ممکن است برای کنترل دیابت، کلسترول و تری گلیسیرید داروهایی تجویز شود. در برخی مواقع نیز پزشک قرص ویتامین E تجویز می‌کند. داروی ضد دیابت متفورمین در افرادی که همراه دیابت دچار نوع غیرالکلی این بیماری هستند، تاثیر بسیار خوبی دارد. متفورمین مقاومت به انسولین را بهبود می‌دهد.
۳. عمل جراحی
سیروز می‌تواند منجر به نارسایی کبدی شود. افرادی که به نارسایی کبدی دچار می‌شوند، ممکن است برای درمان، به پیوند کبد نیاز داشته‌باشند.
برای تشخیص و درمان این بیماری باید به متخصص گوارش و فوق تخصص کبد مراجعه کنید. در دکترتو می‌توانید با بهترین پزشکان فوق تخصص کبد کشور آشنا شوید، با آنها مشورت کنید و برای دریافت نوبت حضوری اقدام کنید.
۴. توصیه ها و درمان کبد چرب در خانه
در بسیاری از موارد، می‌توان روند بیماری را از طریق تغییر سبک زندگی و درمان خانگی کبد چرب معکوس کرد. این تغییرات ممکن است از آسیب کبدی و ایجاد زخم جلوگیری کند. چند قدم مهم برای درمان خانگی کبد چرب عبارتند از:
- از مصرف الکل اجتناب کنید. الکل می‌تواند باعث آسیب شدید به کبد شود.
- برای کاهش وزن اقدام کنید. کاهش وزن می‌تواند چربی‌های موجود در کبد را نیز کاهش دهد.
- رژیم غذایی خود را تغییر دهید. از مصرف غذاهایی که باعث افزایش چربی خون و قند خون می‌شوند خودداری کنید. یک لیست غذایی کبد چرب مناسب داشته‌‌باشید و آن را از متخصص تغذیه دریافت کنید.
- مصرف کالری اضافی را کاهش دهید. کالری اضافی به شکل چربی در بدن و از جمله در کبد، ذخیره می‌شود.
- کاهش مصرف چربی اشباع شده و چربی‌های ترانس.
- افزایش مصرف میوه‌ها، سبزیجات، حبوبات و غلات کامل.
- کاهش مصرف کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده مانند شیرینی‌جات، برنج سفید، نان سفید.
- روزانه حداقل ۳۰ دقیقه ورزش کنید.
- برخی شواهد نشان می‌دهند که مصرف مکمل‌های ویتامین E ممکن است به جلوگیری یا درمان آسیب کبدی ناشی از این بیماری کمک کند.
- مصرف دارو برای کاهش کلسترول یا تری گلیسیرید خون.
- مصرف دارو برای کاهش فشار خون.
- مصرف دارو برای کنترل دیابت.
- مصرف داروهایی که باعث آسیب به کبد می‌شوند، محدود کنید. قبل از استفاده از یک مکمل یا داروی جدید با پزشک خود مشورت کنید. علاوه بر این، برخی از مکمل‌ها یا داروهای گیاهی ممکن است کبد را تحت تاثیر قرار دهند.
۵. غذاهای مفید کبد چرب کدامند؟
مهم‌ترین اقدام برای درمان این بیماری رعایت رژیم غذایی است. سعی کنید از تمام گروه‌های غذایی شامل میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین بدون چربی، لبنیات کم‌چرب، چربی و روغن سالم در رژیم غذایی خود استفاده کنید. مصرف غذاهای پرکالری را محدود کنید و غذاهای غنی از فیبر را جایگزین آنها کنید. انواع میوه، سبزیجات و حبوبات جز غذاهای پر فیبر هستند.
کاهش وزن، تغذیه سالم، ورزش و عدم مصرف الکل در کنار مصرف دارو برای کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مانند چربی خون یا دیابت بهترین راه برای درمان کبد چرب است.
