تنبلی چشم چیست؟
زمانی که ما به یک تصویر نگاه میکنیم مغز ما به صورت خودکار، چشم سالم را برای دیدن انتخاب میکند و با گذر زمان مغز مسیر ارسال تصویر از چشمی که دچار تنبلی است را خاموش میکند. تنبلی چشم با ضعف در بینایی متفاوت است و تنبلی چشم نوعی اختلال بینایی است که اگر به موقع تشخیص داده شود، به طور کامل قابل درمان است و در غیر اینصورت میتواند منجر به کم بینا شدن و یا نابینا شدن کودک شود.
چشمان برخی کودکان، با آنکه ظاهری سالم دارد اما از دید کافی برخوردار نیست. رشد و تکمیل مرکز بینایی در مغز از دوران جنینی تا حدود ۱۰ سالگی ادامه داشته، اما حداکثر سرعت رشد آن تا ۳ سالگی است. هنگامی که مشکلات دید کودک، قبل از ۵ سالگی درمان شود، حتی اگر چشم در این مدت تنبل شده باشد، بینایی کامل کودک، قابل بازگشت است. پس از پنج سالگی، هر چه درمان چشم تنبل بیشتر به تعویق بیفتد، احتمال به دست آوردن بینایی کامل کمتر می شود به طوری که پس از هفت تا ده سالگی کودک، درمان هیچ تاثیری نخواهد داشت.
شیوع تنبلی چشم در جهان 2.5 تا 3 درصد است. طبق آمار به دست آمده از اجرای برنامه پیشگیری از تنبلی چشم در کشور، شیوع تنبلی چشم در گروه سنی 4 تا 6 سال، 1.4 درصد است. تنبلی چشم معمولا در یک چشم اتفاق میفتد اما این امر قطعی نیست و امکان دارد که هر دوچشم به این عارضه دچار شوند.
تحقیقات نشان دهنده ی این است که بسیاری از نابینایی یک چشمی در افراد زیر 20 سال به علت عدم پیشگیری و درمان تنبلی چشم در سنین پایین بوده است و این موضوع اهمیت پیگیری و پیشگیری تنبلی چشم را نشان میدهد.
علائم تنبلی چشم کودکان
تنبلی چشم بیماری است که بسیار خاموش میتواند فرزند شما را درگیر کند. بنابراین بسیار اهمیت دارد که به رفتارهای جدیدی که نشانمیدهد، دقت داشتهباشید. این بیماری نشانههای خاموشی دارد که عبارتند از:
- چرخش سر هنگام دیدن تلویزیون
- تنگ کردن چشمها برای دید بهتر
- مالیدن چشمها یا خارش بیوقفه آن
- عدم توانایی در مهارتهای حرکتی ظریف
- تاخیر و مشکل در خواندن
- قدرت تجزیه و تحلیل و ضعف در درس ریاضیات بهدلیل عدم تمرکز
- عدم دقت
- مشکل داشتن با انجام بازیهای ورزشی
علت تنبلی چشم چیست؟
زمانی که عملکرد طبیعی چشم ها مختل میشود، تنبلی چشم اتفاق میفتدو همچنین در بسیاری از موارد میتوان گفت علت تنبلی چشم ارثی میباشد.
به صورت کلی علت های به وجود آمدن تنبلی چشم به سه دسته عمده تقسیم می شود:
- استرابیسم(انحراف چشم): تنبلی چشم اغلب به دنبال انحراف چشم رخ میدهد. در استرابیسم یا انحراف چشمها، كودك برای فرار از دوبینی، از چشمی که بینایی بهتری دارد، استفاده می كند و در نتیجه چشمی که منحرف است، تکامل نیافته و تنبل میشود.
- عیوب انكساری: عیوب انکساری انواعی از اختلالهای بینایی هستند که با تجویز عینک قابل اصلاح میباشند. تنبلی چشم زمانی اتفاق میافتد که عیب انکساری شامل دوربینی، نزدیک بینی یا آستیگماتیسم در یک چشم (در زمانی که چشم دیگر سالم است) و یا در دو چشم (در حالی که اختلاف قابل توجهی بین شماره دید دو چشم وجود دارد) پدید میآید. در این حالت چشم ضعیفتر تنبل میشود. وجود عیب انکساری شدید در دو چشم نیز میتواند منجر به تنبلی هر دو چشم شود. تشخیص این نوع آمبلیوپی معمولاً مشکل است، زیرا در این حالت ظاهر چشمها طبیعی بوده و به نظر میرسد که دید کودک اشکالی نداشته باشد.
- عوامل مسدود کننده مسیر بینایی: عوامل مسدود کننده مسیر بینایی به مواردی مانند افتادگی پلک، آب مروارید، کدورت قرنیه و… گفته میشود. این مشکلات معمولاٌ شدیدترین حالت آمبلیوپی را ایجاد میكنند.
راه های تشخیص تنبلی چشم چیست؟
در بسیاری از موارد والدین نمیتوانند تنبلی چشم را در کودک خود تشخیص دهند. چرا که اغلب بچهها معمولاً به دیدن با یک چشم عادت میکنند و مشکلی در این باره گزارش نمیدهند. بههمین دلیل پروتکلهای بهداشتی والدین را ملزم میکنند تا قبل از فرستادن فرزندشان به مدرسه ابتدا او را به مراکز بینایی سنجی ببرند یا آزمایشهای بینایی را در طرحهایی که در خود مدارس اجرا میشوند انجام دهند. به این ترتیب میتوانند از سلامت چشمان فرزند خود مطمئن شده و درصورت وجود هر نوع اختلال بهموقع و سریع و در سنین کمتری به درمان آن بپردازند.
از جمله عواملی که میتواند به آگاهی شما در پی بردن به این مشکل کمک کند، عبارتند از:
- کودک هنگام نگاه کردن به چیزهای مختلف دائم چشمهای خود را تنگ میکند و گویی باید دقت بیشتری به خرج دهد.
- برای بهتر دیدن محیط پیرامون دائماً سر خود را کج میکند.
- هنگام نگاه کردن به چیزهای مختلف، دست خود را روی یک چشم میگذارد و تلاش میکند تا تنها با چشم دیگر به محیط نگاه کند.
راه های درمان تنبلی چشم کودکان
درمان تنبلی چشم به سه عامل بستگی دارد:
- سنی که در آن تنبلی چشم به وجود آمده است.
- مدتزمانی که از ایجاد تنبلی چشم گذشته است.
- زمان شروع درمان تنبلی چشم کودک.
بعد از این که تشخیص قطعی این بیماری داده شد راههای مختلفی برای درمان وجود دارد:
- بستن چشم سالم
- استفاده از عینک
- عمل جراحی تنبلی چشم
- انجام تمرینات چشمی
- عینک اصلاحی
- وصله های چشم
- قطره چشم دارویی
- جراحی